Tortoise Whispers

Współczesna psychologia emocji dostarcza wielu interesujących wyjaśnień na temat wpływu pobudzenia fizjologicznego na nasze odczucia i zachowania. Szczególnie fascynujące są przypadki, w których nasz mózg mylnie interpretuje źródło tego pobudzenia, prowadząc do nietypowych reakcji emocjonalnych. To zjawisko może być istotnym elementem w wyjaśnieniu, dlaczego niektóre osoby odczuwają przyjemność w sytuacjach związanych z bólem, ryzykiem czy dominacją (np. w kontekście BDSM). Poniższy tekst przybliża dwa klasyczne eksperymenty psychologiczne oraz teorie, które rzucają światło na mechanizmy stojące za błędną atrybucją pobudzenia i rolę interpretacji poznawczej w powstawaniu emocji.

Eksperyment z mostem, przeprowadzony przez Duttona i Arona, dotyczył zjawiska błędnej atrybucji pobudzenia. Badanie wykazało, że ludzie mogą mylnie interpretować swoje fizjologiczne pobudzenie (np. lęk) jako podniecenie seksualne. W eksperymencie mężczyźni, którzy przechodzili po niebezpiecznym moście wiszącym, częściej uznawali kobietę ankieterkę za atrakcyjną i częściej dzwonili do niej później, w porównaniu do tych, którzy byli na stabilnym moście.

Ta teoria pomaga częściowo zrozumieć, dlaczego niektórzy ludzie lubią BDSM. Intensywne emocje, takie jak lęk, ból czy ekscytacja, prowadzą do podwyższonego pobudzenia fizjologicznego (przyspieszone bicie serca, adrenalina). Mózg może interpretować to pobudzenie jako podniecenie seksualne. W BDSM często dochodzi do mieszania bólu, dominacji i uległości z seksualnością – co może potęgować doznania i zwiększać satysfakcję. U niektórych osób kontrolowane przeżywanie granicznych emocji i ryzyka staje się źródłem przyjemności.

Dodatkowo, bodźce związane z naszym pobudzeniem w reakcjach pierwotnych (np.strach przed bólem) powodują określone reakcje fizjologiczne. Te reakcje są często niespecyficzne, czyli podobne dla różnych emocji (np. przyspieszone bicie serca może towarzyszyć zarówno lękowi, jak i podnieceniu). Nasza interpretacja tego, co czujemy, zależy zarówno od kontekstu sytuacyjnego, jak i od indywidualnego sposobu rozumienia emocji. Istnieje ścisłe sprzężenie zwrotne między ciałem a umysłem – to, co dzieje się w naszym organizmie, wpływa na naszą interpretację stanu emocjonalnego, a z kolei ta interpretacja może nasilać lub łagodzić doznania fizyczne.

Podobne wnioski płyną z eksperymentu Schachtera i Singera, który stanowił podstawę ich dwuczynnikowej teorii emocji. Badanie to wykazało, że emocje wynikają z dwóch kluczowych składników: pobudzenia fizjologicznego oraz jego interpretacji poznawczej. W eksperymencie uczestnikom wstrzyknięto adrenalinę, ale niektórzy z nich nie zostali poinformowani o jej działaniu. Osoby, które odczuwały pobudzenie, lecz nie znały jego źródła, przypisywały je sytuacji – np. zachowaniu innej osoby – i przeżywały emocje zgodnie z dostarczoną interpretacją (np. radość lub gniew). Wynika z tego, że ludzie mogą błędnie interpretować przyczynę swojego pobudzenia – np. zagrożenie może być postrzegane jako podniecenie seksualne, gdy znajdziemy się w obecności atrakcyjnej osoby.

Zarówno eksperyment z mostem, jak i teoria Schachtera-Singera pokazują, że emocje nie są wynikiem samego pobudzenia fizjologicznego, lecz efektu interakcji między odczuwanym pobudzeniem a jego interpretacją. To wyjaśnia, dlaczego sytuacje łączące ryzyko, ból i seksualność mogą być dla niektórych osób szczególnie ekscytujące. Interpretując pobudzenie jako pozytywne lub erotyczne, wzmacniamy jego doznanie i tworzymy związek między intensywnymi emocjami a przyjemnością.

Opracowanie własne na podstawie literatury:
Zdankiewicz-Ścigała E.., Maruszewski T. (2000). Teorie emocji. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: GWP. (tom 2)

** Oczywiście tak jak wszystko w psychologii – powyższe hipotezy są tylko prawdopodobną przyczyną zachowania części osób. Zdecydowanie nie dotyczą każdego.

Więcej na temat wspomnianych eksperymentów:

1.Dwuczynnikowa teoria emocji https://pl.wikipedia.org/wiki/Dwuczynnikowa_teoria_emocji

2. Eksperyment z dwoma mostami: https://pieknoumyslu.com/eksperyment-duttona-i-arona-oraz-teoria-blednego-przypisania-przyczyny-pobudzenia/